Հասարակագիտություն
Սոցիալական ազատությունը թույլատրվածի շրջանակում ազատ գործելու հնարավորությունն է:
Հոդված 1
Բոլոր մարդիկ ծնվում են ազատ ու հավասար՝ իրենց արժանապատվությամբ և
իրավունքներով: Նրանք օժտված են բանականությամբ ու խղճով և պարտավոր են
միմյանց վերաբերվել եղբայրության ոգով:
Հոդված 3
Յուրաքանչյուր ոք ունի կյանքի, ազատության և անձի անձեռնմխելիության
իրավունք:
Հոդված 4
Ոչ ոք չպետք է պահվի ստրկության կամ կախյալ վիճակում. ստրկությունը և
ստրկավաճառությունը, իրենց բոլոր դրսևորումներով, արգելվում են:
Հոդված 5
Ոչ ոք չպետք է ենթարկվի խոշտանգման կամ դաժան, անմարդկային, նվաստացնող
վերաբերմունքի կամ պատժի:
Հոդված 11
Քրեական հանցագործության համար մեղադրվող յուրաքանչյուր ոք իրավունք
ունի համարվելու անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ ըստ օրենքի,
հրապարակային դատաքննությամբ, որի ժամանակ նա ունեցել է իր պաշտպանության
համար անհրաժեշտ բոլոր երաշխիքները:
Ոչ ոք չպետք է մեղավոր ճանաչվի որևէ քրեական հանցագործության համար՝
կապված ցանկացած գործողության կամ անգործության հետ, որը, կատարման պահին
գործող ներպետական կամ միջազգային իրավունքի համաձայն, քրեական
հանցագործություն չի համարվել: Չի կարող նաև կիրառվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն,
որը կիրառելի է եղել քրեական հանցագործության կատարման պահին:
2. Հավասարություն
Սոցիալական հավասարություն այն է ըստ որի որոշակի հասարակության մեջ գտնվող բոլոր մարդիկ ունեն հավասար իրավունքներ, ազատություններ և կարգավիճակ, հնարավորինս ներառելով քաղաքացիական, սեփականության իրավունքները, խոսքի ազատությունը, և որոշակի սոցիալական ապրանքների ու ծառայությունների հավասար հասանելիություն։ Հիմա շատ երկրներում և այդ թվում նաև Հայաաստանում չկա սոցիալական հասվասարութուն։ Հավասարությունը հատկապես բացակայում է արաբական երկրներում, որտեղ կանայք շատ ավելի քիչ հավասրություններ ունեն քան տղամարդիկ։
3. Հանդուրժողականություն
«Հանդուրժողականությունը քաղաքացիական հասարակության արժեք ուսոցիալական նորմ է, որը դրսևորվում է քաղաքացիական հասարակության բոլորանդամների տարբեր լինելու, տարբեր կրոնական, քաղաքական, ազգային և այլսոցիալական խմբերի միջև կայուն ներդաշնակության ապահովման, տարբերմշակույթների, քաղաքակրթությունների և ժողովուրդների բազմազանության հանդեպհարգանքի, իրենց արտաքնով, լեզվով, համոզմունքներով, սովորույթներով ուդավանանքով տարբերվող մարդկանց ըմբռնումով մոտենալու և նրանց հետհամագործակցելու պատրասատակամության մեջ»:
4. Կրոնական հանդուրժողականություն
Կրոնն ունի հասարակությունը միավորելու կամ ընտհակառակը մարդկանց արժեքնեերիղ կախված պառակտելու դեր։ Նեգատիվ կրոնական հանդուրժողականությունըդամարդկանց իրար դեմ նեգատիվ տրամադրվածությունն է կրոնի և հավատքի տարբերության պատճառով։Պոզիտիվ կրոնական հանդուրժողականությունըդա հարգանքն է մարդու և իր կյանքի,բնօրրանի,հավատքի նկատմամբ և նույն հարգանքի վաստակումը։Մարդկանց իրենց ծնվելու և այդ կրոնում ապրելու համար չփնովելը և չնվաստացնելը պոզիտիվ հանդուրժողականություն է։
5. Հոգատարություն
Առակ տղայի և ծառի մասին
6. Վստահություն
Վստահությունը համոզվածություն է այլ մարդու բարեխղճության, անկեղծության, դրական մղումների մեջ և այդ համոզվածության վրա հիմնված՝ բաց ու դրական փողհարաբերություն այլ մարդու հետ: Կան վստահության մի քանի տեսակներ՝ ինքնավստահություն, անձնական վստահություն, գործնական հարաբերություններում վստահություն, տարբեր հաստատությունների հանդեպ վստահություն, վստահություն պետության հանդեպ:
7. Ազգային փոքրամասնություններ․ եզդիներ
Եզդիներ որպես հնագույն ազգ, առաջացել է Միջագետքում՝ Իրաքի տարածքում, նրանց պատմական բնօրրանը համարվում է Իրաքի հյուսիսում գտնվող Շանգալը։ Եզդիները չունեն պետականություն, սփռված են աշխարհով մեկ։ Ապրում են Թուրքիայում, Իրաքում, Սիրիայում, Հայաստանում, Վրաստանում, Ռուսաստանում, Գերմանիայում, Ֆրանսիայում, Կանադայում, Ամերիկայում և մի շարք այլ երկրներում։ Ոչ ստույգ տվյալներով եզդիների թիվը աշխարհում հասնում է մինչև 3 միլիոնի։ Եզդիներն իրենց կրոնը՝ եզդիականությունը, կոչում են Շարֆադին։ Եզդիներն իրենց կրոնի մասին տեղեկանում և գիտելիքներ են ձեռք բերում իրենց աղոթքներից. որոնք էզդիկի կոչվում են «կավլ» կամ ամբողջական՝ «ըլմ»։ Կավլերի (աղոթքների) լեզուն կոչվում է ադաբիերեն, որը բավականին բարդ է և գործածվում է միայն աղոթքների ժամանակ։ Եզդիականության մեջ գործում է սուրբ երրորդություն գաղափարախոսությունը՝ ի պատիվ եզդիական պանթեոնի 3 գլխավոր կերպարների՝ Տաուսե Մալակ, Շիխադի և Սլթան Էզդի։ Թյուր է այն կարծիքը, թե իբր Սլթան Էզդին Մուավիայի որդին է։ Մուավիան եղել է արաբ, որն ապրել է 8-9 դարերում։ Իսկ Սլթան Էզդին համարվում է լույս՝ Աստծո կողմից ստեղծված, որի համար ստույգ ժամանակաշրջան չի նշվում։ Եզդիներն իրենց ծագումից ի վեր կոչվել են 3 տարբեր անուններով՝ Մթհայրա, Ադաբի, ապա նոր Էզդի։
8. Ազգային փոքրամասնություններ․ մոլոկաններ
Մոլոկանները ռուսական կրոնական շարժման հետևորդներ են, որը առաջացել է 18-րդ դարի երկրորդ կեսին։ Մոլոկանների կրոնական ուղղությունը առաջացել է դուխոբորների աղանդից և պահպանել վերջինիս վարդապետության և ծեսերի մեծ մասը։ Կրոնական ուղղության հիմնադիրն է Սիմոն Ուկլեինը։ «Մոլոկան» անունը տրվել է դեռ 1765 թվականին։ Անվանումը կապում են ավետարանական «հոգևոր կաթի» իրենց քարոզած Հիսուս Քրիստոսի ճշմարիտ ուսմունքի, ինչպես նաև պասի օրերին կաթ խմելու սովորույթի հետ։ Մոլոկանները իրենց «Հոգևոր քրիստոնյաներ» են անվանում և իրենց ընդունած մոլոկան անունը բացատրում են նրանով, որ իրենց դավանած վարդապետությունը այն օգտագործվող կաթն է, որի մասին խոսվում է Սուրբ Գրքի մեջ։ Նրանք բավական հանգիստ են, շատ չեն շփվում։ Նրանք կենտրոնացած են Լոռվա, Տավուշի մարզերում։ Ամուսնացած տղամարդիկ միշտ մորուք են պահում, կանայք գլխաշոր են կրում եւ կիսաշրջազգեստ։
9. Ազգային փոքրամասնություններ․ ասորիներ
Ասորիները Մերձավոր Արևելքի հնագույն ժողովուրդներից մեկն են, որոնք ունեցել են հզոր պետականություն, ապա բազմաթիվ կորուստներ, սակայն այսօր չունեն անգամ սեփական պետություն: Բացառությամբ վերջին բնորոշման՝ նրանց ճակատագիրը բավականին նույնական է եղել մեր ազգի ճակատագրին:
Մյուս կողմից ասորիները կազմում են Հայաստանում ապրող թվով երրորդ (մեծությամբ) ազգային փոքրամասնությունը, որոնց հետ մենք ջերմ հարաբերությունների մեջ ենք, սակայն նրանց էթնիկական նույնացման ու մշակութային բնութագրերի դուրսբերմանը հարցը իրավմամբ կարող է շատ էական նշանակություն ունենալ մեր երկու ժողովուրդների համատեղ զարգացման համար:
Ժամանակակից ասորիները խոսում են հյուսիս-արևելյան նորարամեերեն (ասորերեն) լեզվով, որը մտնում է սեմիտական լեզվաընտանիքի մեջ:
Իրենց պատմական բնակավայրերում ասորիները հիմնականում տիրապետել են երկու, երեք, անգամ չորս լեզուների (արաբերեն, պարսկերեն, թուրքերեն): Սփյուռքում, որտեղ այսօր ապրում են ասորիների մեծամասնությունը, շատերը խոսում են տվյալ երկրի լեզվով, երկրորդ-երրորդ սերունդներն արդեն չեն տիրապետում իրենց էթնիկ լեզվին: Այդ ամենը հանգեցնում է ոչ միայն ասորիների ուծացման, այլև նորարամեերեն լեզվի ճյուղերի վերացման:
Ասորիների ամբողջ աշխարհում հաշվվում են մինչև 3 միլիոն թվաքանակով: Ասորական մեծագույն համայքները գտնվում են Հյուսիսային Իրաքում, ԱՄՆ-ում, Շվեդիայում, Սիրիայում, Իրանում, Ավստրալիայում, Թուրքիայում, Ռուսաստանում: Հայաստանում նրանց թիվը կազմում է 3400:
