Что когда нужно делать
Утром мне нужно умыться, почистить зубы,
сделать зарядку, одеться и не опоздать на
занятия.
На уроке мне нужно внимательно слушать
преподавателя, правильно читать, переводить,
повторять фразы, писать слова в тетрадь и в
словарь.
Потом мне нужно купить продукты и
приготовить обед, помыть посуду, убрать в
комнате и на кухне.
Вечером мне нужно делать домашнее
26
задание: читать текст, понимать его, переводить непонятные
слова, писать упражнения в тетради, учить новые слова.
А ещё вечером мне нужно не только учиться, но и отдыхать.

Հայերեն թարգմանություն

Ինչ անել, երբ
Առավոտյան ես պետք է լվացեմ դեմքս, խոզանակեմ ատամներս,
վարժություններ արեք, հագնվեք և մի ուշացեք
դասեր.
Դասի ժամանակ ես պետք է ուշադիր լսեմ
ուսուցիչ, ճիշտ կարդալ, թարգմանել,
կրկնել արտահայտությունները, գրել բառեր նոթատետրում և մեջ
Բառարան.
Հետո ես պետք է գնեմ մթերքներ և
ճաշ պատրաստել, լվանալ սպասքը, դնել
սենյակը և խոհանոցը։
Երեկոյան ես պետք է տնային աշխատանքս անեմ
26
առաջադրանք՝ կարդալ տեքստ, հասկանալ, թարգմանել անհասկանալի
բառեր, տետրում վարժություններ գրել, նոր բառեր սովորել.
Իսկ երեկոյան ես ոչ միայն սովորելու, այլև հանգստանալու կարիք ունեմ։

Сколько кому лет

Меня зовут Самира. Я иностранная студентка.
Недавно я приехала в Украину из Ирана, поэтому я
ещё плохо говорю по-русски. Но я много занимаюсь
каждый день, поэтому скоро я буду говорить порусски очень быстро, красиво и правильно. Но
когда мои русские друзья разговаривают, то я
ничего не понимаю, потому что они говорят очень быстро. И я
всегда говорю им: “Пожалуйста, говорите медленно!”
Я очень люблю спрашивать. Например, новая фраза:
“Сколько вам (или тебе) лет?”
Я спрашиваю друзей:
 Салим, сколько тебе лет?
 Мне восемнадцать лет. А тебе сколько?
 А мне двадцать лет. Ты младше, а я старше.
 Ольга, сколько тебе лет?
 Мне двадцать два года. Я старше, а ты младше.
 Сергей, сколько тебе лет?
 Мне двадцать четыре года. Я старше, а ты младше.
 Хасан, сколько вам лет?
 Мне тридцать один год.
Я показываю фото. Тут мои братья и сёстры, родители,
бабушка и дедушка. Сергей меня спрашивает:
 Сколько лет бабушке и дедушке?
 Бабушке шестьдесят лет, а дедушке – семьдесят один год.
 А сколько лет маме и папе?
 Маме сорок три года, а папе сорок семь лет.
27
 Сколько лет твоей сестре?
 Моей сестре десять лет.
 А сколько лет брату?
 Брату три года.

Հայերեն թարգմանությունը

Իմ անունը Սամիրա է։ Ես միջազգային ուսանող եմ:
Վերջերս Իրանից եկա Ուկրաինա, ուստի ես
Ես դեռ լավ չեմ խոսում ռուսերեն: Բայց ես շատ բան եմ անում
ամեն օր, ուրեմն շուտով ռուսերեն կխոսեմ շատ արագ, գեղեցիկ և ճիշտ։ Բայց
երբ ռուս ընկերներս խոսում են, այն ժամանակ ես
Ես ոչինչ չեմ հասկանում, քանի որ շատ արագ են խոսում։ Եւ ես
Ես միշտ ասում եմ նրանց. «Խնդրում եմ դանդաղ խոսեք»:
Ես շատ եմ սիրում հարցնել. Օրինակ՝ նոր արտահայտություն.
«Քանի՞ տարեկան ես (կամ դու)»։
Ընկերներին հարցնում եմ.
 Սալիմ, քանի տարեկան ես:
 Ես տասնութ տարեկան եմ։ Քանի տարեկան ես?
 Իսկ ես քսան տարեկան եմ։ Դուք ավելի երիտասարդ եք, իսկ ես՝ մեծ։
 Օլգա, քանի տարեկան ես:
 Ես քսաներկու տարեկան եմ։ Ես մեծ եմ, իսկ դու ավելի երիտասարդ։
 Սերգեյ, քանի՞ տարեկան ես։
 Ես քսանչորս տարեկան եմ։ Ես մեծ եմ, իսկ դու ավելի երիտասարդ։
 Հասան, քանի՞ տարեկան ես։
 Ես երեսունմեկ տարեկան եմ։
Լուսանկար եմ ցույց տալիս։ Ահա իմ եղբայրներն ու քույրերը, ծնողները,
տատիկ և պապիկ. Սերգեյն ինձ հարցնում է.
 Քանի տարեկան են տատիկն ու պապիկը:
 Տատիկը վաթսուն տարեկան է, պապիկը՝ յոթանասունմեկ տարեկան։
 Քանի տարեկան են մայրիկն ու հայրիկը:
 Մայրիկը քառասուներեք տարեկան է, իսկ հայրիկը քառասունյոթ տարեկան է:
27
 Քանի՞ տարեկան է քույրդ։
 Քույրս տասը տարեկան է։
 Ձեր եղբայրը քանի՞ տարեկան է։
 Եղբայրը երեք տարեկան է։

Սպիատկուցների սինեթեզում

վիդյո տարբերակով սպիտակուցի սինթեզում և տրանսկրիպցիա

Տրանսլյացիա

Ռիբոսոմներում տ-ՌՆԹ-ի վրա փ-ՌՆԹ-ի միջոցով տեղափոխվում են համապատասխան ամինաթթուները, և սկսվում է պոլիպեպտիդային շղթայի սինթեզը: Այս գործընթացը կոչվում է տրանսլյացիա (թարգմանություն): Ի-ՌՆԹ-ի վրայով ռիբոսոմն անցնում է ոչ թե սահուն, այլ ընդհատ` նուկլեոտիդների եռյակից եռյակ: Ռիբոսոմի ֆունկցիոնալ կենտրոնում ամինաթթուների միջև առաջանում է պեպտիդային կապ, և ամինաթթուները միանում են իրար: Ի-ՌՆԹ-ի երկայնքով ռիբոսոմի շարժմանը զուգընթաց ձևավորվում է սպիտակուցի պոլիպեպտիդային շղթան: Սինթեզի ավարտից հետո պոլիպեպտիդային շղթան անջատվում է ի-ՌՆԹ-ից: Վերջինս կարող է բազմիցս օգտագործվել տվյալ սպիտակուցի սինթեզի համար:

Տրանսլյացիան տեղի է ունենում ռիբոսոմներում։ Այն կատարվում է երեք փուլով՝

1. Ինիցիացիա (սկիզբ)-Սպլայսինգից հետո տՌնթ-ին միացել էին չկոդավորող հատվածներ՝ գլուխ և պոչ, դրանք, բացի պաշտպանելուց տՌՆԹ-ին. նաև օգնում է նրան միանալ ռիբոսոմին։ Ինիցիացիաի ժամանակ տՌՆԹ-ն միանում ռիբոսոմի փոքր ենթամիավորին, իսկ փՌՆԹ-ն գտնվելով ռիբոսոմի A հատվածում միանում է տՌՆԹ-ի ստարտ կոդոնին, որտեղից էլ սկսվում է տրանսյացիան։ Ստարտ կոդոնը AUG կոդոնն է, փՌՆԹ-ի անտիկոդոնը UAC, որը իր հետ բերում է ՄԵԹ ամինաթթուն։
2. Էլոնգացիա (երկարացում)-Ինիցիացիայից հետո առաջանում է առաջին ամինաթթուն։ ՓՌՆԹ-ն տեղափոխվում է P հատված։ Մյուս փՌՆԹ-ն ճանաչում է կոդոնը և բերում համապատասխան ամինաթթուն։ Նոր եկած փՌՆԹ-ն միանում է ռիբոսոմի A հատվածին։ Այն փՌՆԹ-ն, որը գտնվում է ռիբոսոմի P հատվածում իր ամինաթթուն միացնում է A հատվածի վրա գտնվող փՌՆԹ-ի ամինաթթվին, առաջացնելով պեպտիդային կապ, և հեռանում։ A հատվածում գտնվող փՌՆԹն տեղափոխվում է ռիբոոմի P հատված։ Դրանից հետո A հատվածին է միանում նոր փՌՆԹ-ն և գործընթացը կրկնվում է։ Այս գործընթացը շարունակվում է մինչև տերմինացիան։
3. Տերմինացիա (ավարտ)-Էլոնգացիան շարունակվում է այնքան ժամանակ, մինչև հասնում է ստոպ կոդանին (UAA, UAG կամ UGA)։ Ի տարբերություն ստարտ կոդոնի ստոպ կոդոնները ամինաթթու չեն սինթեզում, այլ միայն հայտարարում տրանսլյացիայի ավարտը։ Ստոպ կոդոնին հասնելուն պես ամիանաթթուների ավարտուն պոլիպեպտիդը անջատվում է փՌՆԹից։ Ռիբոսոմները բաժանվում են ենթամիավորների։ Տրանսլյացիան համարվում է ավարտված։

• Ներկայացնել Համաշխարհային տնտեսության ճյուղային կառուցվածքը։ Համաշխարհային տնտեսությունը ունի  երկու հիմնական ոլորտներ դրանք էն նյութական արտադրության ոլորտը և ոչ արտադրական ոլորտը կամ սպասարկման ոլորտը:Նյութական արտադրության ոլորտի ճյուղերն են արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը, բեռնատար տրանսպորտը, շինարարությունը, նյութական արտադրությանը սպասարկող կապը:Արդյունաբերության ճյուղերից են մետաղաձուլությունը , վառելիքաէներգետիկան, մեքենաշինությունը, քիմիական, թեթև, սննդի արդյունաբերությունը և այլն: Գյուղատնտեսության ճյուղերից են անասնապահությունը խոշոր եղջերավոր, մանր եղջերավոր անասնապահություն, խոզաբուծություն, թռչնաբուծություն, ձիաբուծություն և այլն։Բուսաբուծությունը-խաղողագործություն, հացահատիկի, թելատու՝ բամբակենի, վուշ, յուղատու՝ արևածաղիկ, ձիթապտուղ, շաքարատու՝ շաքարեղեգ, շաքարի ճակնդեղ, և այլն մշակաբույսերի մշակությունը:Ոչ արտադրական վոլորտ է օրինակ  բնակչությանը սպասարկող կապը, ուղևորատար տրանսպորտը, առողջապահությունը, կրթությունը, սոցիալական ապահովությունը, մշակույթը, գիտությունը, կառավարումը, գովազդը և այլ գործունեությունները:
• Առանձնացնել Համաշխարհային տնտեսության ավանգարդային եռյակի ճյուղերը։ Էներգետիկա,Քիմիական արդյունաբերություն,Մեքենաշինություն։
• Բնութագրել տնտեսության տեղաբաշխման վրա ազդող գործոնները։Գործարաններ, հանքավայրեր, բնակավայրեր, ճանապարհներ, տարբեր կերպ են բաշխված տարածության մեջ, այսինքն՝ նրանց տեղաբաշխումը տարբեր է աշխարհի տարբեր հատվածներում: տարբերությունների պատճառներ կարող են լինել բնական ռեսուրսներն ու պայմանները օրինակ ՝ կլիման, օգտակար հանածոները և այլն, տարածքի ձևը և չափը, աշխատանքային ռեսուրսները և այլն։Այսինքն՝ այս  բոլոր պայմանները, որևէ կերպ ազդում են տնտեսության տվյալ ճյուղի վրա։Տնտեսաաշխարհագրական դիրքի գործոնը,Բնառեսուրսային գործոնը,Տրանսպորտային գործոն,աշխատանքաին ռեսուրսների գործոն:
• Ներկայացնել տնտեսության տնտեսաաշխարհագրական դիրք, հումքատար, էներգատար, աշխատատար արտադրությունները։Էներգատար արտադրություն – արտադրանքի մեկ միավորի հաշվով շատ էներգիա ծախսող արտադրությունն է: Այսպիսին են ալյումինի, ցինկի, նիկելի արտադրությունները, քիմիական արդյունաբերության շատ ճյուղեր։Աշխատատար արտադրություն – աշխատուժի վարձատրման ուղղությամբ կատարվող ծախսերի մեծ բաժնով արտադրությունն է (ծախսատար արտադրություն): Այսպիսին են թեթև արդյունաբերությունը, քիմիական, մանրաթելերի, ռետինատեխնիկական իրերի արտադրությունը, սարքաշինությունը, զարգացող երկրներում՝ գյուղատնտեսությունը:
• Ի՞նչ ազդեցություն ունի երկրի աշխարհագրական դիրքը երկրի տնտեսության զարգացման վրա. բերել օրինակներ:Աշխարհագրական դիքրը ազդում է տնտեսության զարգացման վրա օրինակ մենք լինելով ցամաքային երկիր մեզ մոտ զարգացած չէ ծովային առևտուրը։